Η επιλογή επαγγέλματος είναι από τα πιο συχνά θέματα που καλούμαστε να αντιμετωπίσουμε στη ζωή μας. Η επαγγελματική σταδιοδρομία έχει την αφετηρία της στην αρχή της κοινωνικοποίησής μας χωρίς να έχει ευδιάκριτο τέλος. Ένα παιδί που αναπτύσσει τις ικανότητές του υποδυόμενο ρόλους επαγγελμάτων φαίνεται να ξεκινά να ανακαλύπτει τους χώρους που τον ελκύουν περισσότερο βάζοντας μικρά θεμέλια για την επαγγελματική του σταδιοδρομία. Το ίδιο συμβαίνει και όταν ως μαθητής καλείται να κρίνει ποια κατεύθυνση του ταιριάζει σύμφωνα με τις δυνατότητές του αλλά και με τα επαγγέλματα που τις συνοδεύουν και τέλος ποιο επάγγελμα θα του ταίριαζε περισσότερο, αλλά και ως φοιτητής που καλείται να επιλέξει κατευθύνσεις και έπειτα να εξειδικευτεί. Η επαγγελματική σταδιοδρομία όμως συνεχίζει, και στην εργασία του, όταν αποφασίζει να καταρτιστεί σε έναν κλάδο, ή ακόμα και να αλλάξει εντελώς τις πρώτες επιλογές του. Με λίγα λόγια, η επαγγελματική σταδιοδρομία μας ακολουθεί σε όλα μας τα στάδια. Ποια είναι τα κριτήρια για να βρούμε το επάγγελμα που μας ταιριάζει;
Αδιαμφισβήτητα η επιλογή πρέπει να γίνεται με πυρήνα την ικανοποίηση που μας προσφέρει το κάθε επάγγελμα, καθώς είναι κάτι που θα μας συνοδεύει στο μεγαλύτερο μέρος της ζωής μας. Υπάρχουν όμως και άλλα δύο βασικά κριτήρια που λαμβάνουμε υπόψιν στις επιλογές μας, το πρώτο είναι οι δυνατότητες και το δεύτερο οι κοινωνικές μας επιρροές και προσδοκίες μας. Όσον αφορά στο πρώτο, είναι βασικό ένας άνθρωπος να μπορεί να αναγνωρίσει τις ικανότητές του ώστε να μπορέσει να κάνει μια συνετή επιλογή επαγγέλματος. Αυτό σημαίνει πως θα πρέπει να διαλέξει μια επαγγελματική σταδιοδρομία που θα καλύπτει τις δεξιότητές του. Σε περίπτωση που το επάγγελμα ξεπερνά τις δυνατότητές του, το αποτέλεσμα θα είναι να αγωνιά καθημερινώς για το πως θα επιβιώνει στον εργασιακό χώρο, ενώ αν δεν τις καλύπτει, το αποτέλεσμα θα είναι η εργασία να μην τον κινητοποιεί αρκετά. Οι τρόποι να ανακαλύψει κάποιος σε ποιους τομείς συγκεντρώνει περισσότερα χαρακτηριστικά ώστε να βοηθηθεί στην λήψη απόφασης για την επαγγελματική του σταδιοδρομία, είναι πολλοί. Οι περισσότεροι βοηθητικοί τρόποι στηρίζονται στην απάντηση κάποιων ερωτήσεων, οι οποίες δίνουν μια ολοκληρωμένη εικόνα του ερωτώμενου, με την προϋπόθεση ο ερωτώμενος να γνωρίζει τον εαυτό του και να απαντά με ειλικρίνεια.
Το δεύτερο κριτήριο, οι κοινωνικές επιρροές και προσδοκίες, είναι περισσότερο πολύπλοκο καθώς δεν είναι εύκολα παρατηρήσιμο και χρειάζεται χρόνος για να μπορέσει κάποιος να το αντιληφθεί. Ξεκινώντας από τις κοινωνικές επιρροές, μπορούμε να τις θέσουμε ως τον κύριο παράγοντα που επηρεάζει περισσότερο τις αποφάσεις μας, τον παράγοντα που καθορίζει περισσότερο εάν είναι ή δεν είναι σημαντική για εμάς η κοινωνική αναγνώριση. Οι κοινωνικές επιρροές προέρχονται από κάθε ερέθισμα, από τα πρώτα μας εργασιακά πρότυπα, που μπορεί αν είναι τα επαγγέλματα των γονιών μας ή των ανθρώπων που λειτούργησαν ως έμπνευση για εμάς. Σε αυτό το σημείο πρέπει να προσέξουμε πότε αυτές οι επιρροές μας εμπνέουν και μας βοηθάνε στην εξέλιξή μας και πότε λειτουργούν ως τροχοπέδη και μας περιορίζουν.
Σχετικά με τις κοινωνικές προσδοκίες, οι οποίες όπως ήδη αναφέραμε είναι προϊόν των κοινωνικών επιρροών μας, θα ήταν ωφέλιμο να είμαστε σε θέση να ορίσουμε ποιες είναι και να μπορέσουμε να τις τοποθετήσουμε δίπλα στην ικανοποίηση που μας δίνει κάθε επάγγελμα, αλλά και στις δυνατότητές μας να το ακολουθήσουμε. Για παράδειγμα, πολλές φορές γίνεται επιλογή κάποιου επαγγέλματος λόγω του κοινωνικού κύρους που το συνοδεύει, δίνοντας λιγότερη βαρύτητα και στην ικανοποίηση που πραγματικά προσφέρει το συγκεκριμένο επάγγελμα σε αυτόν που θα το υπηρετήσει, όπως και στις ικανότητές του, συνεπώς είναι πιθανό να αυξηθεί το εργασιακό άγχος αλλά και ο κίνδυνος για εργασιακή εξουθένωση. Από την άλλη πλευρά, μπορεί κάποιος να επιλέξει μια επαγγελματική πορεία η οποία να μην του προσφέρει κοινωνική αναγνώριση, ενώ για τον ίδιο μπορεί αυτό να είναι πολύ σημαντικό, σε αυτή τη περίπτωση πιθανόν να οδηγηθεί σε μια στάσιμη κατάσταση η οποία θα του στερεί την ικανοποίηση από την εργασία του. Και στις δύο περιπτώσεις θα βοηθούσε περισσότερο να δοθεί βαρύτητα στο κριτήριο που έχει περισσότερη σημασία για τον ίδιο.
Συνοψίζοντας, η επαγγελματική σταδιοδρομία υπάρχει καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής μας, και οφείλουμε πρωτίστως στον εαυτό μας, να είναι αυτό που ταιριάζει περισσότερο σε εμάς. Συνεπώς, θα πρέπει να αναγνωρίζουμε τι μας ικανοποιεί, τι μπορούμε να κάνουμε, τι θέλουμε να έχουμε και ποιο επάγγελμα μπορεί να μας τα δώσει αυτά ώστε να συμβιώνουμε ομαλά κι ευχάριστα με τις επαγγελματικές μας επιλογές.
Κοινωνιολόγος Σύμβουλος
B.Soc.Sc., PgDip., M.Sc.